Pyłek trawy

pyłek trawy
Poaceae(R. Br.) Barnh., Gramineae Jass. , ang. Grasses

Alergeny pyłku traw są w Polsce najczęstszą przyczyną objawów okresowego alergicznego nieżytu nosa i atopowej astmy pyłkowej. Główny okres pylenia traw przypada w Polsce na czerwiec i pierwszą połowę lipca. Pierwsze ziarna pyłku traw pojawiają się w atmosferze już w ostatniej dekadzie kwietnia, jednak z uwagi na bardzo niskie stężenie (pojedyncze ziarna) nie stanowią zagrożenia klinicznego. Pierwsze objawy kliniczne (u ok. 25% osób uczulonych na alergeny pyłku traw) występują zwykle po osiągnięciu stężenia ok. 20 ziaren pyłku traw w 1 m3 powietrza w ostatniej dekadzie maja (zwykle pomiędzy Dniem Matki a Dniem Dziecka).

Trawy to przede wszystkim rośliny zielne. Jednym z nielicznych wyjątków są bambusy posiadające zdrewniałe łodygi. Trawy (Poaceae, Gramineae) są jedną z najbardziej wyróżniających się rodzin w królestwie roślin. Znamy ok. 800 rodzajów i blisko 10 tys. gatunków traw. Trawy jako naturalne składniki flory są rozprzestrzenione w różnych strefach klimatycznych – od tropikalnej, aż do polarnej, od poziomu morza, po granicę wiecznych śniegów w najwyższych partiach. Są też całe zbiorowiska roślinne całkowicie opanowane przez trawy: w klimacie umiarkowanym to łąki, ale i stepy (Europa, Azja), puszta (Nizina Węgierska), prerie (Ameryka Północna) i pampa (Ameryka Południowa), w obszarach podrównikowych to sawanna (Afryka, Ameryka Południowa i Australia), w strefie tundry natomiast to hale arktyczne, zwane inaczej łąkami arktycznymi.

Trawy uprawne to głównie zboża: pszenica (Triticum), żyto (Secale), jęczmień (Hordeum), owies (Avena), proso (Panicum), kukurydza (ZeaM), ryż (Oryza) i sorgo (Sorghum). Do traw należą też trzcina cukrowa (Saccharum) i bambus (Bambusa). Do traw użytkowych należą również trawy pastewne: wyczyniec łąkowy (Alopecurus pratensis), tomka wonna (Anthoxanthum odoratum), rajgras wyniosły (Arrhenatherum elatius), kupkówka pospolita (Dactylis glomerata), życica trwała (Lolium perenne), tymotka łąkowa (Phleum pratense), wiechlina łąkowa (Poa pratensis).

Główny okres pylenia traw przypada w Europie Centralnej na drugą połowę maja, czerwiec i pierwszą połowę lipca, w Europie Północnej na drugą połowę czerwca, lipiec i pierwszą połowę sierpnia, w Europie Południowej i rejonie śródziemnomorskim na maj. Poza różnicami w terminach pylenia traw w różnych strefach klimatycznych obserwowane są również znaczne różnice w długości sezonu pylenia, różnice w osiąganych średnich i maksymalnych stężeniach pyłku traw. Ma to istotny wpływ na okres występowania objawów chorobowych u osób nadwrażliwych na alergeny pyłku traw, na liczbę dni z objawami klinicznymi oraz wartości progowe stężenia pyłku traw niezbędne do wywołania objawów chorobowych u osób uczulonych. W naszym klimacie sezony pylenia roślin są zaznaczone z wyraźnym okresem szczytu pylenia. W krajach basenu Morza Śródziemnego sezon pylenia traw jest dłuższy, a stężenia zwykle niższe od tych, jakie notowane są w Europie Środkowej.

Spośród zbóż, w atmosferze miast obecny jest jedynie pyłek żyta (zwykle nie dłużej niż przez okres 7-15 dni). Jest to związane z krótkim (maksymalnie 7 dniowym) okresem przekwitania łanu żyta.

Najlepiej poznane są alergeny pyłku tymotki łąkowej, które wg części badaczy mogą stanowić najbardziej uniwersalny alergen do diagnostyki i terapii (immunoterapii) całej rodziny traw.

Alergeny pyłku tymotki

Tymotka łąkowa - Phleum pratense – ang. Timothy grass

Phl p 1, Phl p 1.0101, Phl p 1.0102, Phl p 11, Phl p 11.0101, Phl p 12, Phl p 12.0101, Phl p 12.0102, Phl p 12.0103, Phl p 13, Phl p 13.0101
Phl p 2, Phl p 2.0101
Phl p 3, Phl p 3.0101, Phl p 3.0102
Phl p 4
Phl p 5, Phl p 5.0101, Phl p 5.0102, Phl p 5.0103, Phl p 5.0104, Phl p 5.0105, Phl p 5.0106, Phl p 5.0107, Phl p 5.0108, Phl p 5.0201, Phl p 5.0202, Phl p 5.0203, Phl p 5.0204, Phl p 5.0206, Phl p 5.0207
Phl p 6, Phl p 6.0101
Phl p 7, Phl p 7.0101

Kluczowe znaczenie dla oceny ekspozycji chorych na alergeny pyłku roślin wydaje się mieć ustalenie granicznych stężeń pyłku poszczególnych gatunków roślin (ang. threshold pollen), przy których występują objawy kliniczne u osób z nadwrażliwością na alergeny pyłku. Stężenie 20 ziaren pyłku traw w 1 m3 powietrza przyjmuje się (dla klimatu umiarkowanego) za wywołujące objawy u 25% chorych z uczuleniem na pyłek traw wydaje się więc właściwe przyjęcie, że dzień w którym wystąpi stężenie 20 ziaren pyłku traw w 1m3 jest to właściwy do uznania za początek głównego okresu pylenia traw w Polsce.

Objawy kliniczne	Stężenie pyłku traw ziarna / m3
Pierwsze objawy ze strony nosa (wydzielina, świąd, obrzęk) u 25% badanych	20
Objawy ze strony nosa u wszystkich badanych	50
Objawy nasilone u ponad 75% badanych	65
Objawy duszności u 75% badanych po 30 minutowej ekspozycji	120

Tab. Zależność występowania objawów alergicznych od stężenia pyłku traw powietrzu atmosferycznym.